|
ویروس و ضدویروس حجم عظیم ویروس ها، کرم ها، ایرادات نرم افزارها و تهدیدهای ناشی از آنها، نرم افزارهای ضدویروس را تبدیل به یکی از ابزارهای لازم برای همه کامپیوترها نموده است. در صورت آلوده شدن یک کامپیوتر به ویروس بسته به نوع آن ممکن است مصائب مختلفی برای سیستم کامپیوتری بوجود آید که در پاره ای موارد جبران آن ها هزینه های زیادی را تحمیل می کند. آسیب های بعضی از ویروس ها به گونه ای است که آثار سوء آن ها را به هیچ وجه نمی توان از بین برد. مستقل از نوع ویروسی که باید با آن مقابله شود نیاز به برنامه های ضد ویروس همواره وجود دارد و در شرایطی که محصولات ضد ویروس متنوعی تولید شده اند، انتخاب نرم افزار مناسب دغدغه کاربران می باشد. این مقاله ضمن معرفی انواع ویروس ها، نحوه عمل کرد برنامه های ضدویروس و انواع ویروس هایی که ضدویروس ها شناسایی و پاکسازی می کنند را معرفی می کند. همچنین اطلاعاتی که برای انتخاب ابزار مناسب لازم است بیان شده و تعدادی از برنامه های ضد ویروس با هم مقایسه خواهند شد.
ویروس چیست؟ ویروس های کامپیوتری برنامه هایی هستند که مشابه ویروس های بیولوژیک گسترش یافته و پس از وارد شدن به کامپیوتر اقدامات غیرمنتظره ای را انجام می دهند. با وجودی که همه ویروس ها خطرناک نیستند، ولی بسیاری از آنها با هدف تخریب انواع مشخصی از فایل ها، برنامه های کاربردی و یا سیستم های عامل نوشته شده اند. ویروس ها هم مشابه همه برنامه های دیگر از منابع سیستم مانند حافظه و فضای دیسک سخت، توان پردازنده مرکزی و سایر منابع بهره می گیرند و می توانند اعمال خطرناکی را انجام دهند به عنوان مثال فایل های روی دیسک را پاک کرده و یا کل دیسک سخت را فرمت کنند. همچنین یک ویروس می تواند مجوز دسترسی به دستگاه را از طریق شبکه و بدون احراز هویت فراهم آورد. برای اولین بار در سال ???? واژه «ویروس» در این معنا توسط فرد کوهن در متون آکادمیک مورد استفاده قرار گرفت. در این مقاله که «آزمایشاتی با ویروس های کامپیوتری» نام داشت نویسنده دسته ای خاص از برنامه ها را ویروس نامیده و این نام گذاری را به لئونارد آدلمن نسبت داده است. البته قبل از این زمان ویروس ها در متن داستان های عملی و تخیلی ظاهر شده بودند. انواع ویروس انواع ویروس های رایج را می توان به دسته های زیر تقسیم بندی نمود: boot sector : boot sector اولین Sector بر روی فلاپی و یا دیسک سخت کامپیوتر است. در این قطاع کدهای اجرایی ذخیره شده اند که فعالیت کامپیوتر با استفاده از آنها انجام می شود. با توجه به اینکه در هر بار بالا آمدن کامپیوتر Boot sector مورد ارجاع قرار می گیرد، و با هر بار تغییر پیکربندی کامپیوتر محتوای boot sector هم مجددا نوشته می شود، لذا این قطاع مکانی بسیار آسیب پذیر در برابر حملات ویروس ها می باشد. این نوع ویروس ها از طریق فلاپی هایی که قطاع boot آلوده دارند انتشار می یابند. Boot sector دیسک سخت کامپیوتری که آلوده شود توسط ویروس آلوده شده و هر بار که کامپیوتر روشن می شود، ویروس خود را در حافظه بار کرده و منتظر فرصتی برای آلوده کردن فلاپی ها می ماند تا بتواند خود را منتشر کرده و دستگاه های دیگری را نیز آلوده نماید. این گونه ویروس ها می توانند به گونه ای عمل کنند که تا زمانی که دستگاه آلوده است امکان boot کردن کامپیوتر از روی دیسک سخت از بین برود. این ویروس ها بعد از نوشتن بر روی متن اصلی boot سعی می کنند کد اصلی را به قطاعی دیگر بر روی دیسک منتقل کرده و آن قطاع را به عنوان یک قطاع خراب (Bad Sector) علامت گذاری می کند. Macro viruses: این نوع ویروس ها مستقیما برنامه ها را آلوده نمی کنند. هدف این دسته از ویروس ها فایل های تولید شده توسط برنامه هایی است که از زبان های برنامه نویسی ماکرویی مانند مستندات Exel یا Word استفاده می کنند. ویروس های ماکرو از طریق دیسک ها، شبکه و یا فایل های پیوست شده با نامه های الکترونیکی قابل گسترش می باشد. ویروس تنها در هنگامی امکان فعال شدن را دارد که فایل آلوده باز شود، در این صورت ویروس شروع به گسترش خود در کامپیوتر نموده و سایر فایل های موجود را نیز آلوده می نماید. انتقال این فایل ها به کامپیوتر های دیگر و یا اشتراک فایل بین دستگاه های مختلف باعث گسترش آلودگی به این ویروس ها می شود.
File infecting viruses: فایل های اجرایی (فایل های با پسوند .exe و .com) را آلوده نموده و همزمان با اجرای این برنامه ها خود را در حافظه دستگاه بار نموده و شروع به گسترش خود و آلوده کردن سایر فایل های اجرایی سیستم می نمایند. بعضی از نمونه های این ویروس ها متن مورد نظر خود را به جای متن فایل اجرایی قرار می دهند. ویروس های چندریخت(Polymorphic): این ویروس ها در هر فایل آلوده به شکلی ظاهر می شوند. با توجه به اینکه از الگوریتم های کدگذاری استفاده کرده و ردپای خود را پاک می کنند، آشکارسازی و تشخیص این گونه ویروس ها دشوار است. ویروس های مخفی: این ویروس ها سعی می کنند خود را از سیستم عامل و نرم افزارهای ضدویروس مخفی نگه دارند. برای این کار ویروس در حافظه مقیم شده و حائل دسترسی به سیستم عامل می شود. در این صورت ویروس کلیه درخواست هایی که نرم افزار ضدویروس به سیستم عامل می دهد را دریافت می کند. به این ترتیب نرم افزارهای ضدویروس هم فریب خورده و این تصور به وجود می آید که هیچ ویروسی در کامپیوتر وجود ندارد. این ویروس ها کاربر را هم فریب داده و استفاده از حافظه را به صورت مخفیانه انجام می دهند. ویروس های چندبخشی رایج ترین انواع این ویروس ها ترکیبی از ویروس های boot sector و file infecting می باشد. ترکیب انواع دیگر ویروس ها هم امکان پذیر است. 
سایر برنامه های مختل کننده امنیت برخی از محققین اسب های تروا(Trojan)، کرم ها و بمب های منطقی را در دسته ویروس ها قرار نمی دهند ولی واقعیت این است که این برنامه ها هم بسیار خطرناک بوده و می توانند خساراتی جدی به سیستم های کامپیوتری وارد نمایند. اسب های تروا تظاهر می کنند که کاری خاص را انجام می دهند ولی در عمل برای هدف دیگری ساخته شده اند، به عنوان مثال برنامه ای که وانمود می کند که یک بازی است ولی در واقع اجازه دسترسی از راه دور یک کاربر به کامپیوتر را فراهم می آورد. بمب های منطقی برنامه هایی هستند که در زمان هایی از قبل تعیین شده؛ مثلا یک روز خاص؛ اعمالی غیر منتظره انجام می دهند. این برنامه ها فایل های دیگر را آلوده نکرده و خود را گسترش نمی دهند. علی رغم تنوع انواع برنامه های مخرب، برنامه های قوی ضد ویروس می توانند نسخه های مختلف آنها را شناسایی و از بین ببرند. در ادامه این متن برای سادگی به همه انواع این برنامه ها عنوان عمومی ویروس اطلاق می شود. در بخش های بعدی نرم افزارهای ضدویروس مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
|
ویروس کامپیوتری برنامه‌ای است مخرب که می‌تواند خود را تکثیر و در برنامه‌های دیگر قرار دهد. هر برنامه آلوده می‌تواند به نوبه خود نسخه‌های دیگری از ویروس را در برنامه‌های دیگر قرار دهد.
آشنایی با انواع مختلف برنامه‌های مخرب
Email virus
این نوع ویروسها از طریق E-mail وارد سیستم می‌شوند معمولاً به صورت مخفیانه درون یک فایل ضمیمه شده قرار دارند که با گشودن یک صفحه HTML یا یک فایل اجرایی برنامه‌ای و یا یک word document می توانند فعال شوند.
Marco virus
نرم افزارهایی مانند word و Excel این امکان را برای کاربر بوجود می آورند که در صفحه متن خود ماکرویی ایجاد نماید،این ماکرو حاوی یکسری دستور العملها، عملیات است که تماماً توسط خود کاربر ایجاد میگردند.این نوع ویروسها معمولاً به شکل ماکرو در فایلهایی قرار می گیرند که حاوی صفحات متنی (word document) می باشند . ماکرو ویروسها معمولاً طوری تنظیم شده‌اندکه به راحتی خود را در همه صفحات متنی ساخته شده با همان نرم افزار (Excel , ms word) جای می‌‌دهند.
اسب تروآ:
عملکرد این برنامه‌ها ساده و درعین حال خطرناک است درحالیکه کاربر متوجه نیست و با تصاویر گرافیکی زیبا و شاید همراه با موسیقی مسحور شده برنامه عملیات مخرب خود را آغاز می کند برای مثال به خیال خودتان بازی جدید و مهیجی را از اینترنت Download کرده‌اید ولی وقتی آنرا اجرا می‌کنید متوجه خواهید شد که تمامی فایلهای روی هارد دیسک پاک شده و یا به طور کلی فرمت گردیده است.
کرمها (worm)
برنامه کرم برنامه‌ای است که با کپی کردن خود تولید مثل می‌کند کرمها برای تولید مثل نیاز به برنامة میزبان ندارند و بدون استفاده از یک برنامة حامل به تمامی سطوح سیستم کامپیوتری «خزیده» و نفوذ می‌کنند
چگونه ویروسها گسترش می‌یابند؟
زمانی که یک برنامة آلوده به ویروس را اجرا می‌کنید، ویروس پس از اجرا به همراه برنامه اصلی ، در ابتدا تلاش می‌کند برنامه‌های دیگر را آلوده کند. این برنامه ممکن است روی همان کامپیوتر یا برنامه‌ای بر روی کامپیوتر دیگر واقع در یک شبکه باشد. سپس برنامه تازه آلوده شده نیز پس از اجرا دقیقاً عملیات مشابه قبل را به اجرا درمی‌اورد. با اجرای فایل کامپیوترهای دیگر نیز آلوده خواهند شد. همچنین طبیعی است با اجرای هرچه بیشتر فایلهای آلوده فایلهای بیشتری آلوده خواهند شد.
اگر کامپیوتری آلوده به یک ویروس بوت سکتور باشد، ویروس تلاش می‌کند در فضاهای سیستمی فلاپی دیسکها و هارد دیسک از خود کپی هایی بجا بگذارد . سپس فلاپی آلوده می‌تواند کامپیوترهایی را که از روی‌آن بوت می‌شوند و نیز یک نسخه از ویروسی که قبلاً روی فضای بوت یک هارد دیسک نوشته شده نیز می‌تواند فلاپی‌های جدید دیگری را نیز آلوده نماید.
به ویروسهایی که هم قادر به آلوده کردن فایلها و هم آلوده نمودن فضاهای بوت می‌باشند اصطلاحاً ویروسهای چند جزئی (multipartite) می گویند.
فایلهایی که به توزیع ویروسها کمک می‌کنند حاوی یک نوع عامل بالقوه می‌باشند که می توانند هر نوع کد اجرائی را آلوده کنند. برای مثال بعضی ویروسها کدهای را آلوده می‌کنند که در بوت سکتور فلاپی دیسکها و فضای سیستمی هارد دیسکها وجود دارند.
نوع دیگر این ویروس ها که به ویروسهای ماکرو شناخته می شوند ، می‌توانند عملیات پردازش کلمه‌ای (word processing) یا صفحه‌های حاوی متن را که از این ماکروها استفاده می‌کنند ، آلوده می کنند. این امر برای صفحه‌هایی با فرمت HTMl نیز صادق است.از آنجائیکه یک کد ویروس باید حتماً قابل اجرا شدن باشد تا اثری از خود به جای بگذارد از اینرو فایلهایی که کامپیوتر به عنوان داده‌های خالص و تمیز با آنها سرو کار دارد امن هستند.
فایلهای گرافیکی و صدا مانند فایلهایی با پسوند gif . ، jpg ، mp3، wav،…هستند .
برای مثال زمانی که یک فایل با فرمت picture را تماشا می‌کنید کامپیوتر شما آلوده نخواهد شد.
یک کد ویروس مجبور است که در قالب یک فرم خاص مانند یک فایل برنامه‌ای .exe یا یک فایل متنی doc که کامپیوتر واقعاً آن را اجرا می‌کند ، قرار گیرد .
اول از هرچیزی به خاطر داشته باشید اگر برنامه ای درست کار نکند یا کلا کامپیوتر در بعضی از عملیات سریع نباشد بدان معنا نیست که به ویروس آلوده شده است
.نکاتی برای جلوگیری از ورود کرمها به سیستم
از آنجائیکه این نوع برنامه‌ها
(worms) امروزه گسترش بیشتری یافته و باید بیشتر از سایر برنامه‌های مخرب از آنها دوری کنیم، از این رو به این نوع برنامه های مخرب بیشتر می‌پردازیم.کرمها برنامه‌های کوچکی هستند که با رفتاری بسیار موذیانه به درون سیستم رسوخ کرده، بدون واسطه خود را تکثیر کرده و خیلی زود سراسر سیستم را فرا می‌گیرند. در زیر نکاتی برای جلوگیری از ورود کرمها آورده شده است.ابزارهای مهم و پر استفاده در سیستم عامل می‌باشد که بسیاری از امور ذخیره و بایگانی اطلاعات به وسیلة آن انجام می‌شود. فایل روشی برای نگهداری و طبقه‌بندی اطلاعات در حافظة جانبی (دیسک،
CD و . . .) کامپیوترها می‌باشد که مفهوم آن با پرونده در ادارات و مدارس مطابقت دارد. یعنی همان‌طوری که اطلاعات دانش‌آموزان اعم از کارنامه‌های تحصیلی، فتوکپی شناسنامه، و . . . به صورت یک پرونده نگهداری می‌شود. اطلاعات موجود در کامپیوترها نیز به صورت فایل نگهداری و طبقه‌بندی می‌شوند. لذا هرگونه اطلاعات (مانند: متن، صوت، فیلم و عکس) و برنامه‌ای (مانند برنامة ترافیک، حسابداری) که بخواهیم به صورت دائمی در حافظة جانبی ذخیره کنیم می‌باید آن را در قالب (Format) فایل ذخیره کنیم. زیرا سیستم عامل فقط اطلاعات را در قالب فایل می‌تواند نگهداری و مدیریت نماید
هر روزه بر تعداد ویروس های کامپیوتری در شبکه اینترنت افزوده می شود. ویروس ها همیشه دارای اهداف مخربی هستند و به قصد ایجاد ضرر برای کاربران نوشته می شوند که همیشه خسارات ناشی از این ضرر ها بسیار سنگین و در برخی موارد غیر قابل جبران است. به عنوان مثال ویروسی که در کامپیوتر تمامی عکس هایی که با فرمت JPG هستند را پاک کند، ممکن است برای کاربران عادی تعدادی عکس پاک شود و دارای ارزش زیادی برایشان نباشد اما فرض کنید یک عکاس حرفه ای تمام عکس هایش را درون کامپیوتر خود ذخیره کرده باشد ! آن وقت چه ؟ و بسیاری موارد دیگر که به راحتی قابل تصور می باشد.
از این رو و برای رفع مشکلات ناشی از ویروس ها شکرت های بزرگ نرم افزاری برای تولید نرم افزارهای ضد ویروس به وجود آمده اند و هر روزه در حال گسترش و تکامل می باشند. یکی از معروف ترین شرکت ها در این زمینه شرکت 
می باشد که تولید کننده نرم افزار های امنیتی و ضد ویروس است.
NOD32 Antivirus نرم افزار ضد ویروسی است که به شما برای رفع مشکلات در زمینه کشف ، جلوگیری و پاک کردن ویروس ها به شما معرفی می کنیم.
این ضد ویروس از امکانات زیادی نسبت به دیگر آنتی ویروس ها در زمینه سفارشی کردن برنامه با تنظیمات دلخواه برخوردار است.از مزیت های این آنتی ویروس می توان به نظارت بر سیستم و فایل ها اشاره کرد. همچنین NOD32 در تمامی مدت نظارت وظیفه کنترل حافظه را نیز بر عهده دارد به هیچ ویروسی اجازه بارگذاری در آن را نمی دهد.
NOD32 دارای چند بخش اصلی برای کنترل و محافظت از سیستم می باشد که در زیر هر کدام از آن ها را با توضیحاتی مختصر میبینید:
Antivirus MONitor (AMON)
- این قسمت همیشه در حال چک کردن سیستم و کنترل و نظارت بر روی فایل ها ، هارد و حافظه می باشد تا از ورود و اجرای ویروس ها جلوگیری کند.
NOD32 :
- در این قسمت شما می توانید به صورت دستی تعداد فایل و پوشه و یا کل هارد خود را برای یافتن ویروس ها جستجو کنید.
Internet MONitor (IMON)
- شما می توانید در تنظیمات برنامه تعیین کنید تا در هر زمانی که شما قصد دانلود فایلی را از اینترنت دارید ، آن فایل قبل از دانلود توسط Nod32 از لحاظ ویروس یابی چک شود در صورت تمیز بودن فایل آن را دانلود کنید.
E-mail MONitor (EMON)
- این قسمت مربوط به کنترل نامه های دریافتی و ارسالی شما توسط نرم افزار outlook می باشد. به عنوان مثال اگر شما قصد ارسال نامه ای را دارید و آن نامه ویروسی باشد برنامه امضایی که شما آن را در قسمت تنظیمات EMON آماده کرده اید به انتهای نامه اضافه می کند. حتی شما به Nod32 می توانید این اختیار بدهید تا نامه های دریافتی را نیز ویرایش کند و امضای از پیش تعیین شده را در آن قرار دهد.
Document MONitor (DMON)
- Nod32 توانایی جستجو در سند های متنی را نیز دارا می باشد. این قسمت به منظور کنترل بر روی فایل های برنامه Microsoft Office طراحی شده است
